Jak zrobić program czy film wędkarski? Otóż program telewizyjny może zrealizować każdy. Powiedzmy, że zbiera się zespół, gdzie przynajmniej jedna osoba ma niezłe pojęcie o realizacji telewizyjnej i jest w stanie w miarę profesjonalnie zorganizować produkcję takiego filmu. Rzucam na rybę - chcemy zrealizować program na Zalewie Rożnowskim. Ze sprzętu telewizyjnego mamy tylko prawe oko i palce składane w kadr. Mamy za to scenariusz, jesteśmy w stanie samodzielnie sporządzić plan ujęć, mamy ekipę wędkarską gotową pojechać do Rożnowa na własny koszt i przez kilka dni łowić ryby. Dogadaliśmy się w którymś z ośrodków, że w zamian za wzmiankę i kilka ujęć z terenu oraz programik na VHS, zasponsoruje łodzie na 3-4 dni i ze trzy domki, gdzie będzie można zalegnąć po wieczornych libacjach. Do zrealizowania 30 minutowego programu wprawnemu realizatorowi wystarczą 2 dni zdjęciowe z pełną ekipą operatorską, w skład której wchodzić będzie operator kamery, dźwiękowiec i oświetleniowiec. Wiadomo, przyjadą samochodem, do którego wejść będzie mógł realizator, a jeśli zamówi się furgonetkę, to jeszcze ktoś. Ten sam wprawny realizator zmontuje półgodzinny program w profesjonalnym studiu z profesjonalnym montażystą w ciągu jednej nocy - w nocy taniej! Przez cały czas zakładamy, że mamy zawodowca, który podejmuje się realizacji całego przedsięwzięcia za darmo. W telewizorni także łowią ryby. No to szukamy sprzętu i ekipy. Nie ma co sobie zawracać głowy firmami typu "wesele na betacamie", więc dzwonimy od razu do źródła, czyli do katowickiego ośrodka telewizyjnego. Telewizja publiczna ma teraz wszystko na sprzedaż. Szukamy strony internetowej katowickiej TV, wykręcamy "0" prefiks i telefon ze strony internetowej i na wstępie dowiadujemy się, że godzina pracy kamery typu "Betacam SP" kosztuje grosze - 30 zł za godzinę, czyli tyle, co łódka z silnikiem elektrycznym na niektórych łowiskach specjalnych. Prezentujemy nasze potrzeby i oczekiwania. Odkładamy słuchawkę i czekamy na telefon zwrotny. Po kwadransie dowiadujemy się, że kompletny koszt tej imprezy, łącznie z transportem, honorariami ekipy i montażysty wynosi złotych polskich. Noclegi załatwiliśmy w barterze, kotleta im się rzuci, wódka się znajdzie. Nie jest źle. Potrzebować jeszcze będziemy z 10 półgodzinnych kaset Betacam SP, co da się załatwić za 5-6 starych baniek. Jeśli ekipa pomocnicza faktycznie nie będzie nas nic kosztowała, to za 80 starych baniek jesteśmy w stanie wyprodukować zupełnie przyzwoity program, a jak doliczymy jeszcze jeden dzień zdjęciowy i jeszcze 10 kaset, to godzinny film możemy zrobić za 10 tys. złotych... I to z fachowcami wysokich lotów - można bowiem przebierać w tej chwili w najlepszych kamerzystach montażystach, operatorach dźwięku i światła. Scenariusz napisze każdy reporter telewizyjny, który łowi ryby i który zrealizował kilka reportaży. On także jest w stanie rozpisać scenariusz na ujęcia, a jeśli tylko ma odrobinę zdolności organizacyjnych, to przygotuje plan zdjęciowy, czyli zastąpi kierownika produkcji. Da się to w chwili obecnej zrobić telefonicznie, faksowo, mailowo. Nie zastąpi, rzecz jasna osobistych wizyt i uzgodnień, ale znacznie zmniejszy koszta. Potrzebne są łodzie, domki, ryby - dzięki magii telewizji, da się to od biedy załatwić za darmo lub po znikomych kosztach. Podobnie zresztą, jak żywe ryby w sadzu. I proszę się tu nie śmiać, czy mówić, że to planowanie oszustwa z góry. Różne rzeczy się mogą zdarzyć, najpewniejsze zaś jest to - i przyzna to każdy wędkarza - że ryba przez te 48 godzin nie będzie brać i już. Reżim czasowy jest, niestety, przy realizacji tego typu przedsięwzięć podstawowym ograniczeniem. Gdybyśmy nie założyli pracy społecznej i darmowych łodzi, noclegów, wyżywienia i większości podróży we własnym zakresie, to musielibyśmy preliminować koszty co najmniej dwukrotnie wyżej. Pięknie będzie, jeśli - powiedzmy sandacze, bo jedziemy na Rożnowski - będą brać i kamera będzie świadkiem kilku skubnięć. Jeżeli jednak tak się nie stanie - trzeba będzie to umiejętnie zagrać. Ekipa "Taaakiej ryby" ma na koncie najwięcej autentycznych zacięć i holi, robionych długimi ujęciami kamery. Jednak ta autentyczność czyni program nudnym jak flaki z olejem. Podczas montażu telewizyjnego konieczne jest stosowanie środków telewizyjnych. Gdyby wynająć trzech operatorów i kamery ustawić w trzech miejscach, można byłoby robić montaż z ujęć autentycznych. Między nami mówiąc, nie ma to sensu. Wystarczy jedna kamera i kilkakrotnie powtarzany hol - niekoniecznie nawet ryby. Aby zrobić sekwencję z wędkarzem holującym sandacza, przy niektórych ujęciach może on holować nawet barchany teściowej, tzw. przebitka na szpulę kołowrotka, znacznie dynamizująca montaż, a co za tym idzie odbiór sceny, naprawdę nie wymaga autentycznej sytuacji - równie dobrze za żyłkę może szarpać kolega z ekipy. Przypominają mi się materiały robocze z programiku poświęconego łowieniu karpi - łowcy złowili dwie ponad ośmiokilogramowe ryby naprawdę samodzielnie, nęcili zresztą za własne pieniądze bodaj przez 9 dni przed dotarciem na miejsce ekipy, które miała kilka godzin na zdjęcia. Wyszło wszystko pięknie. Poza jedną, konieczną przebitką - scenariusz zakładał sposób karpiowego brania, a w chwili, kiedy ryby zagryzły kulki, spławiki znajdowały się idealnie na linii słońca. Do wody wlazł więc realizator, wlazł po szyje, w innym zupełnie miejscu, kamerzysta zrobił zbliżenie, a realizator własną ręką robił za karpia. To "branie" znakomicie wmontowało się w całą karpiową sekwencję. Natomiast to, co kamerzysta nakręcił poza tym kilkusekundowym ujęciem brania, było po prostu niesamowite - dwa wystające z ciemnej wodzy przedmioty: długi waggler i obok głowa pana redaktora wykrzykującego "rób zbliżenie, bo mi zimno!". Oszustwo? Nie, po prostu środek wyrazu. Sekwencje, szczególnie w programach hobbystycznych, gdzie istnieje konieczność wyjaśniania wielu i wielorakich szczegółów, nie mogą być robione jednym, długim pociągnięciem kamery. Tego się nie da oglądać. Poprawnie zmontowany półgodzinny program typu magazynowego powinien zawierać co najmniej 150 tzw. sklejek - daje to zmianę obrazu co 12 sekund. Biorąc pod uwagę fakt, że ujęcie dwudziestosekundowe uważa się za długie, a czterosekundowa przebitka wystarcza, aby zaprezentować kolebanie się woblera, ta liczba wcale nie wydaje się nadmierna, pokazuje natomiast, że trzeba bardzo starannie filmować nie tylko scenę walki z rybą, ale wędkarskie pudełka, przynęty, zanęty, wędki z kilkunastu miejsc, ważkę na topie kija, a niekiedy (może raczej "zazwyczaj") dopuszczać się pokazanych przeze mnie "oszustw". Aby poprawnie pokazać hol pojedynczej ryby, trzeba ją holować trzykrotnie. Można to zrobić, szanując przyrodę raz jeden, ale wówczas trzeba pociągnąć jeszcze ze dwa razy wspomniane przeze mnie majty teściowej. I nie ma zmiłuj się - takie są reguły sztuki i już. No dobra, mniej czy bardziej "oszukując" mamy już 5 godzin materiału wyjściowego na kasetach. Z reguły zrzuca się taki materiał na kasety VHS z tzw. Time Codem, aby realizator mógł sporządzić w domu szczegółowy plan montażu. Co to jest ten plan? Popatrzymy - w scenariuszu jest scena, gdzie przez minutę nasz społeczny współpracownik opowiada o przynętach, jakich używa na sandacze. Taką scenę najlepiej nakręcić jednym pociągnieciem. Tylko zawodowcy potrafią się zmieścić w zadanym czasie, więc z reguły ujecie ma ze 2 minuty, niekiedy jest kilkakrotnie powtarzane. Z tych sekwencji trzeba zmontować ok. 55 sekund płynnego tekstu, zaś dźwiękowe sklejki przykryć przebitkami na temat, w innym przypadku twarz mówiącego ulegać będzie tzw. "animacji" czyli poruszeniu, choćby ze względu na inne ułożenie głowy. Najwygodniej jest pokazać twarz mówiącego na początku sceny i na jej końcu, resztę można wypełnić, ilustrując tok wypowiedzi odpowiednimi obrazkami. W czasie tak długiej sceny, można gdzieś na środku pokazać twarz mówiącego przez kilka sekund. Plan montażowy to taka kartka, na której zapisana jest każda przebitka i miejsce, w które należy ją wstawić. Rozmowa z montażystą nie jest specjalnie skomplikowaną dyskusją - częściej jest to zbiór następujących po sobie bąknięć w rodzaju "szósta, dwa - trzydzieści osiem, do dwa - czterdzieści cztery", co oznacza, że kolejne ujęcie do wklejenia znajduje się na szóstej kasecie w podanym zakresie czasu. No dobra, jest już materiał podstawowy, jeśli jest założony lektor, to po montażu wprowadza go się dodatkowo (profesjonalista bierze około bańki, półtorej za wejście do kabiny lektorskiej). Dochodzi jeszcze oprawa muzyczna - uwaga na prawa autorskie, więc jeśli jest założona muzyka, warto poprosić zawodowego "oprawcę", który za trzy kolejne bańki dołoży muzykę bez ryzyka złamania praw. W naszym przypadku wystarczy poprosić dźwiękowca o "złapanie głosów" podczas przerwy w filmowaniu - najlepiej na profesjonalny magnetofon DAT (dodatkowe kilka stówek za sprzęt dla telewizji i litra dla speca), ale się opłaca, bo można mieć zapas "głosów" na wiele okoliczności. Po kilku, czy kilkunastu dniach pracy społecznej jesteśmy ubożsi o 80 starych baniek, bogatsi o doświadczenia i znajomych, ale być może mamy w ręku kasetę z najlepszym na świecie półgodzinnym programem wędkarskim, a może nawet z godzinnym filmem poświęconym łowieniu sandaczy na zbiornikach zaporowych. To, rzecz jasna, sporo pieniędzy, ale nie tak znowu wiele, żeby nie było na to stać jakiejś tam grupy osób z fantazją, wiedzą i odrobiną inteligencji... Tyle że dopiero teraz zaczynają się schody... Pozostajemy oto z gotową kasetą emisyjną czy kasetą matką do produkcji kaset VHS i kompletnie nie wiemy, co z nią, k..., zrobić... Jak widać po braku czegoś sensownego "w tym temacie" w ramówkach wszystkich telewizyjnych stacji, taką kasetę można sobie w buty wsadzić, bo do dupy nie wlezie.